Zurenborgs verleden

Elke dinsdag, donderdag en zaterdag een duik in de geschiedenis van de wijk Zurenborg.
Vandaag (2/10): uitbreiding en grote werken (19de eeuw)

Sinds de zestiende eeuw kwam Zurenborg in verschillende handen, maar drastische wijzigingen waren er niet. Het bleef een landelijk gebied.

In 1837 werden de gronden verkocht aan een invloedrijk katholiek politicus en tevens ook zakenman: baron Jean Joseph Osy de Wichem.

Het gebied was toen enkele straten groot. De rolwagenstraat bestond al, evenals de Magdalenastraat. Daarrond lagen akkers, weilanden, boomgaarden en boerderijen.

De kinderen van de baron, Edouard en Joséphine zouden de gronden nog flink uitbreiden tot 64 hectare. Joséphine Osy vond ondertussen ook nog de tijd om te trouwen met John Cogels (Cogels-Osylei, inderdaad).

In de jaren 1860 werden de Spaanse Vesten afgebroken. Dat was de verdedigingsgordel van de stad Antwerpen, en ze lagen waar nu de Leien liggen. Maar de stad onbeschermd laten, dat was geen optie. Een nieuwe verdedigingslinie werd, wat verder van de groeiende stad, opgeworpen: de Brialmontgordel (daar waar nu de Singel ligt). Cogels en Osy verloren zo wat van hun gronden.

De bouw van de Brialmontgordel (genoemd naar zijn ontwerper, generaal Henri-Alexis Brialmont) was indrukwekkend. Bij gebrek aan machines moest er nog op spierkracht gewerkt worden, wat er voor zorgde dat er dagelijks zo’n 13.000 tot 14.000 arbeiders actief waren, van vijf uur ’s morgens tot zeven uur ’s avonds (met uiteraard een paar pauzes om uit te rusten en te eten). Grondwerkers verdienden 2 tot 2,5 frank per dag, metselaars 4 tot 4,5. ’s Nachts sliepen de arbeiders in ploegen van vijftien tot twintig man in strohutten.

De Brialmontgordel moest van Antwerpen een oninneembare vesting maken. Antwerpen zou de veiligste stad van het land zijn: moest het Belgische leger de vijandige mogendheden niet kunnen tegenhouden, zouden alle hoge piefen vluchten naar Antwerpen. De stad zou (in theorie) lang genoeg weerstand kunnen bieden tot bevriende naties ons kwamen bevrijden. Door de technische vooruitgang waren de bommen al snel veel krachtiger dan men had gehoopt, en de geschiedenis leert ons dat Antwerpen dus toch niet zo inneembaar bleek. Hoe dan ook: de omwalling en grachten van de Brialmontgordel in het oosten van Zurenborg veranderde het uitzicht van de wijk helemaal.

zaterdag: de eerste spoorweg, industrie en huizen (eind 19de eeuw)