Zurenborgs verleden

Elke dinsdag, donderdag en zaterdag een duik in de geschiedenis van de wijk Zurenborg.
Vandaag (3/10): de eerste spoorweg, industrie en huizen (eind 19de eeuw)

Het Belgische spoorwegnetwerk breidde zich snel uit. Zurenborg kreeg zijn eigen (gelijkgronds lopende) spoorlijn, en in de jaren 1870 werd een goederenstation gebouwd: Station “Borgerhout”, daar waar nu “Antwerpen-Oost” staat. De bouw kwam er met goedkeuren van grondeigenaar (en tevens senator) John Cogels, die in de Senaat zelfs het woord nam om het project te verdedigen. Cogels zag met de komst van het station de kans om het gebied tot ontwikkeling brengen. Ook de familie Osy deelde die mening en samen richtten ze in 1881 de “Société Anonyme pour la Construction du Quartier Est d’Anvers” op. De gronden zouden worden geëxploiteerd voor industrie: werven, magazijnen, maar ook hotels, restaurants en zo meer.

En de eerste industrie kwam al gauw. Bij het station werd terrein opgekocht door de Engelse gasfabriek “Imperial Continental Gas Association”. In 1929, even tussen haakjes, zal dat bedrijf trouwens onze eigenste Belgische gasdistributeur “Distrigas” oprichten.

In 1885 bouwde De “Nationale Maatschappij Van Buurtspoorwegen (NMVB)” een remise (stelplaats) voor de stoomtram naar Hoogstraten. De “NMVB” was een overheidsbedrijf dat de taak had om tramwegen aan te leggen in gebieden die niet door de trein werd ontsloten (een stoomtram was goedkoper dan een trein).

Naast het goederenstation van Borgerhout werd dus een eindstation, station Zurenborg, geopend. Dat station was vooral belangrijk voor goederentransport naar de Kempen. Baksteen, steenkool, dennenhout, zelfs stadsmest verzamelde hier om naar het platteland vervoerd te worden. Elke ochtend stopte er ook een melktram, dat was dan een stoomtram ter bevoorrading van de stadse melkboer. Er spoorden ook stoomtrams naar Ootsmalle, Westmalle en Hoogstraten. Aan het station was een gezellig café, met glazen luifel, waar reizigers in afwachting van de rit graag een pint dronken.

De belangstelling voor industrie en diensten bleek toch niet zo groot als verwacht. Daarboven kreeg Antwerpen te maken met een bevolkingsexplosie.

In 1882 werd dan maar besloten een aanvraag in te dienen om enkele straten te openen voor huizenbouw. Die aanvraag werd goedgekeurd. Men zou ten westen van de spoorweg beginnen bouwen. De delen ten oosten en westen van de ringspoorweg werden immers als aparte wijken beschouwd. Dat was niet zo onlogisch, omdat het westelijke deel eigenlijk op Antwerps grondgebied lag, en het oostelijke op Berchems.

Bedoeling was een centraal plein aan te leggen, met daarop de voornaamste straten uitkomend. De Dageraadplaats ontstond, en kreeg naast enkele huizen ook een kapel, toegewijd aan Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand. Dankzij de groeiende bevolking zou ze enkele jaren na haar oprichting een zelfstandige parochiekerk worden. En dat was nog maar het begin van de bevolkingstoename…

dinsdag: de bouw van oost-Zurenborg (jaren 1890)